میدان و محله ۱۰دی، یکی از قدیمی‌ترین و خاطره انگیزترین میدان و محله‌‌های شهر مشهد است که از شمال به خیابان خسروی نو، از جنوب به خیابان بهار، از شرق به خیابان آخوندخراسانی و از غرب به حدفاصل میدان سعدی تا میدان شریعتی محدود می شود.
۱۰دی در طول سالیان‌دراز، حوادث و رویدادهای بسیاری به خود دیــده و داستان‌های زیادی از سوی اهالی محله، اهالی مشهد و حتی کشور درباره اتفاقاتی که در طول شکل‌گیری انقلاب‌اسلامی ایران و بعدها روزهای دفاع‌مقدس در این منطقه روی داده، روایت می‌شود. وجه تسمیه نام این میدان که مهم‌ترین شناسه این منطقه هم هست، یکی از وقایع مهم تاریخ انقلاب اسلامی است.
یک شنبه خونین مشهد که دهم دی ۵۷ در روزهای مبارزات مردم برای سرنگونی رژیـم پهلوی با حضور مردم در مقابل استانداری و بیمارستان ارتش و سپس در همین میدان و محله رقــم خورد و طی آن تعداد زیادی از جوانان انقلابی، مجـروح و شهید شدند. واقعه‌ای که توسط اویسی، فرماندار نظامی تهران در آن‌زمان به «راه‌افتادن جوی خون» تعبیر شد. میدان ۱۰ دی از نظر دیگری هم قابل توجه است؛ این محله در گذشته، محله‌ای ارمنی نشین بود و بیشتر ارمنی‌های مشهد، در همین منطقه سکونت داشتند و دو بنای به جا مانده از آن دوره که مدرسه ارامنه و کلیسای «مسروپ مقدس» در مجاورت میدان۱۰ دی است، در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مشهد قرار دارد.
وجود ساختمان‌های قدیمیِ است کنسولگری کشورهای مختلف دنیا در همین محله هم، وجه تاریخی دیگری از منطقه ۱۰دی پیش رویمان می‌گذارد. در کنار همه این‌ها، یکی دیگر از ویژگی‌های محله ۱۰دی، وجود تعداد زیادی مغازه عرضه خوراکی، از آبمیوه فروشی و چلوکبابی گرفته تا کله‌پزی و آجیل فروشی و اغذیه فروشی، دور میدان است. دور تا دور این میدان و دوطرف خیابان‌های این محله، اغذیه فروشی‌های معروف و محبوبی است و همین ویژگی، از این منطقه یک محله زنــده و شب‌بیدار و البته شلوغ و پرترافیک ساخته. منطقه ای که حرف زدن از آن، طعم ساندویچ و پیراشکی را یادآور می‌شود.
با این مقدمه، برای بررسی شرایطِ کنونی این منطقه، در اولین تریبون محله سال ۹۸ که در واقع، یازدهمیـــن تریبون‌محله خراسان‌رضوی است، حوالی ظهر یکی از روزهای فروردین، به سراغ اهالی و کسبه میدان ۱۰دی رفتیم تا مهم‌ترین دغدغه‌هایشان درباره این محله را بشنویم و منعکس کنیم.
جمعیت و خودرو چندبرابر شده اما عرض خیابان، از ۴۰سال قبل تغییر نکرده
«حمیدی» یکی از قدیمی ترین کاسبان محله است که از ۲۰سال پیش، دور میدان۱۰دی، فروشگاه فرش دارد منتها این روزها حسابی از ترافیک و شلوغی این محله، خسته و گله مند است و می‌گوید: «قبلا هم این جا شلوغ و پررفت و آمد بود اما این شلوغی، کاسبی خوب و رونق به همراه داشت اما حالا و با کساد شدن بازار، رسما تبدیل به اعصاب خردی و مشکل شده. جالب است بدانید عرض این خیابان (خیابان امام‌خمینی(ره)، از روز اولی که ساخته شده و طبیعتا جمعیت و خودرو خیلی خیلی کمتر از الان و امروز بوده، همین اندازه بوده و هنوز هم عریض تر نشده! به نظرتان این منطقی است که یک خیابان، ۴۰ سال کاربری و امکانات و عرض و شرایطش، هیچ تغییری نکند و انتظار داشته باشیم مشکلی هم پیش نیاید؟ حجم ترافیکی که در این میدان به دلیل وجود چند مرکز تجاری، بانک مرکزی و اداراتی مثل دارایی و… و رفت و آمد خودروهای تک‌سرنشین وجود دارد، اصلا با سالهای قبل قابل مقایسه نیست. اما ظاهرا مسئولان شهر، متاسفانه اصلا برایشان اهمیت ندارد که ساکنان و کسبه این محله، با چه سختی و مشکلاتی روبه رو هستند.»
موش‌های غول‌پیکر، تهدید جدی برای بهداشت محله
«ابراهیم عبدالهی» ۱۵ سال است دور میدان ۱۰دی، میوه و سبزی فروشی دارد و درباره مشکلات محله می‌گوید: «بازرسان بهداشت، ما را برای یک سری جزئیات ریز جریمه می کنند اما نمی‌دانم حالا کجا هستند که ببینند این منطقه تبدیل به جولانگاه موش‌های فاضلاب شده است. بارها با شهرداری و بهداشت تماس گرفتیم و خواهش کردیم برای جمع‌آوری این موش‌های غول‌آسا کاری بکنند، اما دریغ از گوش شنوا. منتظر هستم تا یک بار دیگر ماموران بهداشت به این جا بیایند تا موش‌هایی را که به اندازه یک گربه رشد کرده‌اند، جوری که گربه های محله از آن ها می‌ترسند نشان‌شان بدهم، بلکه فکری کنند. دورتا دور این میدان، فروشگاه‌های مواد غذایی است و موش در محله، یک خطر جدی برای بهداشت مردم و مغازه ها به حساب می آید. از آن گذشته، تمام درختان این جا هم ریشه‌هایشان توسط موش ها جویده شده و تا چند وقت دیگر، همه‌شان خشک می‌شوند.
به‌دلیل نبود جای پارک، کاسبی بی‌رونق است
«حمید محسنی» جوان ۲۴ سالهای است که در یک فروشگاه عسل فروشی، دور میدان ۱۰دی کار می‌کند و از نبود جای پارک، به‌عنوان یک مشکل بزرگ یاد می‌کند و می‌گوید: «الیت بلایی بود که بر سر ما نازل شد و متاسفانه کاسبی کسبه این میدان را حسابی بی‌رونق کرد. خودمان که اگر خودرو بیاوریم، باید از صبح تا شب ۴۰، ۵۰ هزار تومان هزینه پارک بدهیم؛ روی همین حساب پیاده می آییم و می‌رویم منتها عرض کم خیابان و نبود جای پارک از یک طرف و وجود طرح الیت از سوی دیگر و ممنوعیت توقف دورتادور میدان، همگی دست به دست هم داد که کاسبی ما کاملا تحت تاثیر قرار بگیرد. مردم نمی‌توانند یک ترمز بزنند و خرید کنند و ضرر این شرایط هم، فقط متوجه ماست.»
تکدی‌گری سازمان‌یافته، بدون رسیدگی
«ارگیان» که یکی از کاسبان قدیمی محله ۱۰دی است و ۴۰ سال، یک مغازه آجیل فروشی را اداره می‌کند، می‌گوید: «یکی از مشکلات مهم در این منطقه، وجود تعداد زیاد متکدیان است. از آن جا که معمولا مردم برای خرید موادغذایی به این محله و دور این میدان می آیند، تکدی‌گری این جا بسیار زیاد و کمی متفاوت با دیگر نقاط شهر، به شکل گروهی و سازمان‌یافته است. یعنی افرادی هستند که از کودکان سوءاستفاده می‌کنند و آن ها را هرروز به این جا می‌آورند تا بین مردمی که درحال غذا خوردن هستند بچرخند و به تکدی گری بپردازند. چند بار خود من برای پیگیری این موضوع و جمع آوری و سامان دهی این بندگان خدا با شهرداری و نیروی انتظامی تماس گرفتم اما گفتند نمی‌توانیم با آن ها برخورد کنیم.»
کلیسای ۱۰دی را دریابید
خانم «کریمی» به گنبدسفید کلیسای ۱۰دی که صلیبی بر آن دیده می‌شود، اشاره می‌کند و می‌گوید: «کلیسا و مدرسه ای که می‌بینید، در سالهای بسیار دور توسط ارامنه مقیم در شهرمشهد ساخته شده و جزو اماکن تاریخی و مهم این شهر است اما اکنون رها شده و هیچ کاری برای مرمت و بازدید عمومی از آن انجام نمی‌شود. شنیده بودیم چند وقت قبل از طرف میراث فرهنگی برای بازسازی آن اقدام شده اما ما که تغییری در ظاهر آن ندیدیم. حیف این اماکن دیدنی است که از آن ها به خوبی استفاده نشود. مدرسه را که واگذارکردند و از بین رفت، امیدوارم این کلیسا به عاقبت آن گرفتار نشود.»
دریغ از امکانات اولیه برای رقم زدنِ شب‌های روشن
«مهدی ربانی» صاحب یکی از ساندویچ فروشی‌های شناخته شده دور میدان ۱۰ دی است و درباره مشکلات این منطقه می‌گوید: «این محله، یک محله شب‌بیدار است. یعنی تردد مردم و خودروها در آن، شب ها بیشتر از روزهاست و تا نزدیک صبح، مردم برای خرید رفت و آمد دارند. اما من نمی‌دانم ماموران پلیس راهور، چرا حتی شب هم دست از سر این جا برنمی‌دارند و باز هم برای تذکر و جریمه، با همان حساسیت روز مشغول اند. پس ما کی باید در این جا کاسبی کنیم؟ پارکینگ عمومی هم که در منطقه وجود دارد، شب ها تعطیل است و مردم، از حوالی غروب تا صبح، نمی توانند از آن استفاده کنند. با این شرایط، معلوم نیست تکلیف ما کسبه و مشتریان چیست؟ پیشنهاد من به مسئولان شهر این است که برای سر و سامان دادن به شب‌های پررونق این منطقه، تمهیداتی مثل ایجاد پارکینگ و روشنایی مناسب بیندیشند.» «مهدی دلیری» دیگر ساندویچ فروش میدان ۱۰دی هم ادامه می‌دهد: «این جا محله‌ای است که ۲۴ ساعته بیدار و فعال است اما از امکانات اولیه ای مثل سرویس بهداشتی عمومی یا نیمکت برای نشستن، بی بهره است. وقتی این قدر مردم به این جا علاقه دارند و از آن خاطره دارند، چرا شهرداری خدمات بیشتری ارائه نمی‌دهد تا مردم بتوانند با خیال راحت تفریح کنند، دور هم جمع شوند، خوراکی بخورند و شرایط ما کسبه هم بهتر شود؟»
منبع گزارش: روزنامه خراسان
