برای نسل های قدیمی تر که تجربه معطلی در صف های طولانی نانوایی را داشته اند، خرید نان به صورت اینترنتی و بدون معطلی در صف و آن هم از خانه جذابیتی مضاعف دارد و پدیده نسبتا جدیدی است که اگرچه موجب راحت تر شدن کار مردم برای خرید قوت غالب سفره هایشان شده اما عدم نظارت هدفمند بر این بسترها باعث شده است تا پلتفرم های فروش مجازی نان به صورت غیرمستقیم تبدیل به بستری برای برخی از تخلفات شوند؛ به طوریکه امروز حتی برخی از نانوایی های دولتی نیز به صورت آزادانه در این پلتفرم ها اقدام به فروش نان به قیمت های چند برابری می کنند. شایان ذکر است که پیش از این «خراسان» در تاریخ ۲۸ آبان نیز در گزارشی با عنوان «تنور داغ تخلفات در نانوایی ها!» به برخی از تخلفات نانوایی ها پرداخته بود؛ اما در این گزارش ابعاد دیگری از این ماجرا را کنکاش کرده ایم.
هرچند که در سال های اخیر توسعه استفاده از پلتفرم های مجازی برای خرید، موجب بهبود خدمت رسانی به مشتری شده است اما برای کالایی مثل نان که فرایند پخت آن زنجیره های به هم پیوسته و حساسی مثل تولید گندم، خریداری گندم توسط دولت و ارائه یارانه به آن، تحویل گندم به کارخانه آرد، حمل و نقل به نانوایی و انجام فرایند پخت و در نهایت تحویل به مشتری دارد؛ همچنان نیازمند نظارت مداوم و برخورد با تخلفات است. نانوایی ها بر اساس مدل و قیمت دریافت آرد به ۳ نوع دسته بندی می شوند که شامل یارانه ای نوع ۱، یارانه ای نوع ۲ و آزادپز هستند و با توجه به این که همه این ۳ نوع حتی نانوایی های موسوم به آزادپز دارای نرخنامه های رسمی هستند؛ به هیچ وجه نمی توان اصطلاح آزادپز را مبنی بر فروش نان به قیمت دلخواه فروشگاه مذکور دانست. دومین نکته که بیان آن حائز اهمیت است، این است که با توجه به دریافت هزینه نان از طریق دستگاه های کارتخوان نانینو در نانوایی های دولتی، این نانوایی ها عملا حق فروش در بستر مجازی را ندارند. اما با تمام این اوصاف گویا بسترهای مجازی مورد نظارت نهادهای ناظر نیستند و تبدیل به حیاط خلوتی برای انجام انواع و اقسام تخلفات شده اند.
ضریب ۹۰ درصدی متخلفین !
فعالیت در پلتفرم های مجازی و هر بستر دیگری منوط به پرداخت کمیسیون مطابق با قرارداد منعقدشده میان طرفین است. شاید پرداخت این کمیسیون برای راننده تاکسی اینترنتی، رستوران، سوپرمارکت و… خیلی دشوار نباشد اما با توجه به این که رویکرد دولت در تدوین نرخنامه های نان پایینترین قیمت ممکن بوده است، فروش این محصولات در بستر مجازی و با قیمت های نرخنامه برای نانوایی ها سختتر میشود و همین مسئله تبدیل به بهانه ای برای گرانفروشی آن ها در این بسترها شده است. برای بررسی این مسئله وارد یکی از اپلیکیشن های فروش مجازی نان شدم و ۱۰ نانوایی را که در نزدیک من نمایش داده میشدند، بررسی کردم. اگرچه تعدادی از این نانوایی ها با درج عنوان «آزادپز» در کنار نام نانوایی، نوع نانوایی را مشخص کرده بودند اما عدم تطابق قیمت های ثبت شده با نرخنامه رسمی باعث تعجب میشد. به عنوان مثال یکی از همین نانوایی ها نان سنگک سنتی ساده را ۱۲۰۰۰ تومان قیمت زده بود در حالی که مطابق نرخنامه آزاد این نان را باید ۱۱۰۰۰ تومان بفروشد؛ یا نانوایی دیگری که ۷ عدد نان لواش ماشینی ساده را ۲۱۰۰۰ تومان قیمت زده و دانه ای ۳۰۰۰ تومان حساب کرده بود، در حالی که مطابق نرخنامه آزاد قیمت آن ۲۹۰۰ تومان است. از طرفی همان طور که گفته شد امکان سفارش این آیتم به شکل یک عددی وجود نداشت و نانوایی مذکور علاوه بر ارتکاب به تخلف گرانفروشی، تخلف فروش اجباری را هم مرتکب میشد.
پس از اتمام بررسی این ۱۰ فروشگاه متوجه شدم تنها فقط یکی از این فروشگاه ها نان ساده را با قیمتی مطابق نرخنامه به فروش میرساند و ۹ نانوایی دیگر همگی در حال گرانفروشی بودند. یکی دیگر از نکات قابل توجه قیمت های متفاوت هر کدام از این نانوایی ها برای انواع مشابه نان های کنجدی و دارای افزودنی های دیگر بود؛ به عنوان مثال یک نانوایی یک عدد نان سنگک دو رو کنجد را ۱۵ هزار تومان و دیگری همین نان را ۲۰ هزار تومان قیمت گذاشته بود و با توجه به قید نشدن وزن چانه و مقدار کنجد استفاده شده عملا امکان مقایسه این دو مورد هم وجود نداشت؛ مسئله ای که متوجه ۸ نانوایی دیگر هم بود و هیچ کدام از آن ها وزن چانه نان را در صفحه نانوایی خود درج نکرده بودند. علاوه بر این برخی از این نانوایی ها اصلا نان ساده ای را که باید با نرخ مصوب ارائه شود، نداشتند؛ در حالی که حتی در نانوایی های آزادپز هم فروش نان ساده (بدون کنجد و دیگر افزودنی ها) مقدم بر نان کنجدی است؛ اما به علت حاشیه سود بالاتر فقط نان های کنجدی و دارای افزودنی را در صفحه مربوط به نانوایی خود برای فروش قرار داده بودند! در حین بررسی این نانوایی ها به یک نانوایی دیگر هم برخورد کردم که برخلاف دیگر مجتمع های فروش نان که معمولا چند مدل نان دارند فقط نانی با عنوان «تافتون خراسانی ساده» داشت و قیمت هرعدد را هم ۴۰۰۰ تومان درج کرده بود. با توجه به اختلاف قیمت زیاد با دیگر نانوایی ها این مسئله توجهم را جلب کرد و باعث شد تا آدرس آن را بردارم و توانستم با کمی جست وجو روی نقشه محل نانوایی و عکس نرخنامه نانوایی را پیدا کنم. با مشاهده تصویر نرخنامه متوجه شدم که این نانوایی دریافت کننده آرد یارانه ای نوع ۱ بود و اصلا نان «لواش ماشینی» پخت می کرد که همان هم مطابق نرخنامه خود آن نانوایی فقط ۶۵۰ تومان قیمت داشت؛ در حالی که او همان نان را در بستر مجازی، به اسمی دیگر و با قیمتی بیش از ۶ برابری می فروخت!
نانوایی یارانه ای حق فروش مجازی ندارد
رئیس اتحادیه نانوایان مشهد درباره فروش اینترنتی نان می گوید: نانوایی های آزادپز دارای نرخنامه هستند و چه به صورت حضوری و چه اینترنتی باید بر اساس نرخنامه فروش خود را انجام دهند. نانوایی های یارانه ای ۱و۲ هم حق فعالیت در فضای مجازی را ندارند و در صورت فروش نان اینترنتی متخلف هستند. مواردی هم بوده اند که به علت همین تخلفات به تعزیرات معرفی شده اند و دادگاه تصمیماتی مثل کسر سهمیه آرد، جریمه نقدی و… برای آن ها درنظر گرفته است.
کوه پیکر در پاسخ به سوال خبرنگار خراسان مبنی بر درج نشدن وزن چانه، فروش نان به صورت اجباری و گرانفروشی در بسترهای مجازی می گوید: اگر جایی نانوایی نوع ۱ و ۲ باشد، فقط حق دارد در صورت درخواست مشتری نان کنجدی را پخت کند و به صورت اجباری حق فروش ندارد و در صورت مشاهده هم برای برخورد به تعزیرات معرفی می‌شوند همچنین مشتری باید در خرید آزاد باشد و باید وزن چانه را برای خرید بداند. همان طور که می دانید در نانوایی ها مواردی مثل وزن چانه و قیمت روی بنر در معرض دید عموم موجود است و در فضای مجازی هم باید چنین باشد. وی با بیان این که در مشهد حدود ۲۵۰۰ نانوایی یارانه ای ۱ و ۲ و ۳۰۷ نانوایی آزادپز داریم که از این تعداد حدود ۱۰۰ نانوایی فانتزی هستند، به گشت های بازرسی اشاره می کند و می افزاید: در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ تا الان حدود ۳۰۰ گشت مشترک برگزار کرده ایم و ۱۳۰ مورد هم به واحدهای متخلف تذکر داده ایم.
رئیس اتاق اصناف مشهد نیز با بیان این که نانوایی ها نباید مبلغی اضافه تر از مشتری دریافت کنند، اظهار می کند: تفاوت مبلغ دریافتی نانوایی به صورت حضوری و اینترنتی باید صرفا به اندازه هزینه های مربوط به ارسال باشد و اگر مبلغی غیر از این دریافت شود، تخلف است. مخملی در پاسخ به این سوال خبرنگار خراسان که «آیا تا به حال برنامه ای برای نظارت بر این بسترهای مجازی داشته اید؟» می گوید: بله حتما واحدهای بازرسی ما نظارت داشته اند و این قضیه مهمی است و ما حتی در بحث نان میزخدمت مستقلی در اتاق اصناف داریم که این مسائل را پیگیری می‌کند. همچنین اگر کسی با چنین تخلفاتی روبه رو شد، می‌تواند مصادیق این مسئله را به ما گزارش کند و ما هم باید تمرکز بازرسی را در این مسائل بیشتر کنیم.
منبع : خراسان
