ارتفاعشان به ۱۰ متر و شاید هم بیشتر می‌رسد؛ غول‌های بزرگ آهنی که سازه‌های فلزی چپ وراست نصب شده روی آن ها، هیبتشان را دوچندان می‌کند. یک، دو، سه و حتی خیلی بیشتر از انگشتان دست؛ تعدادشان بسیار زیاد است، به گونه‌ای که باید در یک رفت و برگشت، دست کم لاین وسط بولوار نماز را یک بار در طول بپیمایی تا با شمارش، تعدادشان را به حساب بیاوری. به صف چیده شده اند.
کافی است به مناطق مختلف سر بزنید؛ از بالای شهر تا پایین شهر. استقرار این دکل‌ها برای تأمین جریان برق شهری است، اما در حقیقت، در پس اجرای این فناوری، جسم و روان شمار زیادی از شهروندان نشانه رفته است. شهرک طرق، بولوار نماز، محدوده نودره و… فقط برخی مناطق شهری هستند که این غول‌های بزرگ آهنی با ولتاژ بالای برق در آن ها مستقر شده اند.
مصوبه کاغذی
بر اساس مصوبه وزارت نیرو قرار بود در یک بازه پنج ساله همه دکل‌های برق فشارقوی در کل کشور به زیر زمین منتقل شوند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد و مصوبه روی کاغذ ماند و سایه این غول‌های آهنی در برخی مناطق مشهد همچنان بر سر همسایگان است. حتی در پیاده رو و مسیر دوچرخه بولوار نماز هم که قدم یا رکاب می‌زنیم، جریان برق را بالای سرمان احساس می‌کنیم؛ حجم زیادی از انرژی واردشده که در کمتر از ۱۰ دقیقه، گرما و شدتش امانمان را می‌بُرد! سیم‌های آویزان شده از دکل‌های وسط بولوار هم یکی درمیان بر اثر باد و گرما به سطح زمین نزدیک‌تر شده اند.
یکی از اهالی بولوار نماز می‌گوید: دکل‌ها توی سر املاکمان زده است! مگر می‌توانیم راحت ملکمان را بفروشیم! هرکسی برای خرید مراجعه می‌کند، وجود این دکل‌ها را در همسایگی مان یک نقص بزرگ می‌داند. در فاصله چندمتری از هم، املاک حاشیه و حوالی بولوار نماز با املاک کوچه‌های فرعی، خیلی باهم فرق دارند.
کمی آن طرف‌تر هم خانمی از سقط جنین دخترش می‌گوید؛ اینکه دخترش به دلیل بارداری چندماه در خانه پدری اش حضور داشت و در سه ماهگی، فرزندش را ناخواسته سقط کرد. او می‌افزاید: همه آزمایش‌ها و سونوگرافی‌های جنین و مادر سالم بود. پزشک زنان هم انگشت به دهان مانده بود که چرا جنین سالم باید سقط شود. آخرین پزشکی که مراجعه کردیم، وقتی متوجه شد اوضاع عادی است، تنها پاسخی که داد، این بود: احتمالا مادر در معرض تشعشعات الکترومغناطیس قرار داشته است! تازه آن زمان دوزاری مان جا افتاد که این دکل‌ها قاتل نوه مان بوده اند.
شهروند دیگری هم دراین باره می‌گوید: اگر دقت کنید، متوجه می‌شوید که در فاصله صدوپنجاه دویست متری دکل‌های برق هیچ موش و گربه‌ای دیده نمی‌شود، درحالی که دو طرف بولوار نماز کوه است و تعداد زیادی موش و خارپشت روی کوه دیده می‌شوند. حیوانات خیلی باهوش هستند و هرجا که امواج الکتریکی وجود داشته باشد، آن را حس و از آنجا فرار می‌کنند.
قانون چه می‌گوید؟
با مراجعه به وبگاه وزارت نیرو، در بخش تعرفه و قوانین فروش برق ذکر شده است حریم خطوط انتقال انرژی برق براساس قانون سازمان برق ایران در سال۱۳۴۷، به دو دسته «حریم درجه ۱» و «حریم درجه ۲» تقسیم بندی می‌شوند. درباره حریم درجه یک اقدام به هرگونه عملیات ساختمانی و ایجاد تأسیسات مسکونی، دامداری یا باغ، درخت کاری و انبارداری تا هر ارتفاع ممنوع است.
فقط زراعت فصلی و سطحی و حفر چاه و قنات و راه سازی و شبکه آبیاری با اجازه وزارت نیرو و رعایت اصول حفاظتی مجاز است، آن هم مشروط به اینکه سبب خسارت دیدن تأسیسات خطوط انتقال نشود. در حریم درجه ۲ هم فقط ایجاد تأسیسات ساختمانی ازجمله مسکونی، صنعتی و مخازن سوخت، تا هر ارتفاع ممنوع است؛ اما چه شده است که در چندقدمی سکونت شهروندان در شهر این دکل‌ها قد علم کرده اند؟ استاندارد تعریف شده برای مسافت دکل‌ها در این حریم‌ها چیست؟ تأثیر دکل‌های فشارقوی برق بر روح و روان و جسم مردم چگونه نمایان خواهد شد؟
ناتوان از اجرای مصوبه
معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر کشور نخستین مسئولی است که قرار است این سؤالات را پاسخ دهد. نخستین سؤالی که از محمد ا… داد می‌پرسیم، این است که چرا پنج سال است مصوبه وزارت نیرو مبنی بر زیرزمینی شدن دکل‌های برق بر زمین مانده است؟ وی می‌گوید: در همه دنیا برق رسانی به شهر‌ها و روستا‌ها به همین شکل است. شما سراغ دارید جایی این اتفاق افتاده باشد؟ در دنیا هم هنوز خطوط انتقال به صورت روزمینی است. در همین همسایگی خودمان، استانبول ترکیه را مثال می‌زنم که بازهم نصب دکل‌ها در این شهر، روزمینی است.
ا… داد این موضوع را هم تأیید می‌کند که ممکن است در برخی معابر خاص کشور‌های اروپایی به دلیل شاکله مبلمان شهری این اتفاق افتاده باشد. بااین حال، او تأکید می‌کند: اگر بخواهیم بگوییم دکل‌ها امواج دارند، همین تلفن همراه که همیشه در دستمان است هم موج دارد. گوشی تلفن همراه همیشه امواج الکتریکی و مغناطیسی دارد.
وی اظهار می‌کند: زیرزمینی شدن دکل‌ها نه در توان اعتباری ماست، نه اینکه در هیچ جایی از دنیا اتفاق افتاده است. توجیه هم ندارد با هزینه‌های بسیار، همه شبکه‌ها را زیرزمینی کنیم. البته در مشهد در برخی مناطق این اتفاق افتاده است که بیشتر جنبه مبلمان شهری دارد.
رعایت حریم استحفاظی دکل‌ها
معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر کشور در پاسخ به اینکه بالاخره امواج الکترومغناطیس دکل‌ها آسیب زاست یا خیر، بیان می‌کند: سیم برق موج دارد، اما در حدی است که در صورت رعایت کردن حریم آن، آسیبش بی تأثیر است. برای مثال برای خط ۶۳ ولت رعایت حریم ۱۷ متر لازم است. اگر این متراژ حریم رعایت شود، یعنی در این کریدور بنایی ساخته نشود و کسی زندگی نکند، مطمئنا اثرات منفی نخواهد شد.
ا… داد در پاسخ به پرسش دیگر ما مبنی بر اینکه در مشهد در برخی بولوار‌ها مانند بولوار نماز این حریم استاندارد وجود ندارد و واحد‌های مسکونی درست در چندقدمی دکل‌ها ساخته شده اند نیز بیان می‌کند: انکار نمی‌کنم که در کل کشور این حریم رعایت شده است. اگر نمونه‌ای وجود دارد، حتما آن‌ها را به شرکت برق خراسان اطلاع دهید. ما نیز در کشور این موضوع را برای مشهد پیگیری خواهیم کرد.
وی اظهار می‌کند: اگر در جایی ما اشتباه کردیم و در حریم ساختمان‌ها تأسیسات و پستی را ساختیم، باید آن موارد را اصلاح کنیم، اما در مواردی در حاشیه شهر‌ها به ویژه در کلان شهر‌ها دیده شده که زمین بایری وجود داشته و در آن زمین شبکه برق نصب شده است. پس از مدتی، عده‌ای در همان زمین بایر به صورت غیرقانونی یا غیرمجاز ابتدا دیوارکشی و بعد ساخت وساز کردند؛ این موارد دیگر دست ما نیست.
ناظر، شرکت برق
مدیر سلامت محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم دراین باره معتقد است: در قانون دو نوع حریم درجه ۱ و درجه ۲ به ازای ولتاژ برق دکل‌ها تعریف شده است. اینکه فعالیت عمرانی و ساخت وساز در حریم دکل انجام شود یا خیر، به تعریف حریم بستگی دارد. حوزه حریم باتوجه به میزان کیلوولت برق مصرفی مهم است.
فرشید وفا در پاسخ به اینکه آیا این امواج بر سلامت انسان تأثیرگذار است، ادامه می‌دهد: مشاهده عوارض به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ عواملی مانند حساسیت فرد، مدت مواجهه با امواج، سن و جنس فرد، سابقه بیماری و….
وی در پاسخ به اینکه استاندارد‌های زیست محیطی در حوزه دکل‌های فشارقوی برق رعایت شده است یا خیر، بیان می‌کند: نظارت و بررسی این موضوع با شرکت برق است.
بیشترین خطوط کابلی تونلی کشور در خراسان
اما مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای خراسان در پاسخ به این سؤال که ولتاژ خطوط برق فشار قوی در مشهد چه اندازه است نیز می‌گوید: خطوط مذکور، دارای ولتاژ‌های متفاوتی از جمله ۶۳، ۱۳۲ و ۴۰۰ کیلوولت است؛ اکنون هیچ گونه خط انتقال چهارصد کیلوولتی داخل شهر مشهد وجود ندارد.
حسین محمودی می‌افزاید: تنها چند خط ۱۳۲ کیلوولت هوایی داخل بولوار‌های اصلی (از جمله بولوار امام علی (ع)، بولوار شهید برونسی و بولوار نماز) ساخته شده است. خطوط انتقال ۶۳ کیلوولت داخل شهر مشهد قدیمی اند و بیش از چهل سال قدمت دارند و در زمان ساخت در محدوده خارج از شهر بوده و بعدا در داخل شهر قرار گرفته اند.
وی با بیان اینکه این خطوط در داخل بولوار‌های برونسی، فکوری، بولوار شهید سردار سلیمانی، امام علی (ع)، طبرسی، سلامی (شفا)، جانباز، حجاب، راستی و امیریه استقرار دارند، بیان می‌کند: طراحی و مسیر یابی همه خطوط فشار قوی براساس دستورالعمل حریم خطوط هوایی انتقال و فوق توزیع مصوبه دولت است. حریم خطوط ۶۳، ۱۳۲ و ۴۰۰ کیلوولت به ترتیب ۸ و ۹ و ۱۴ متر از سایه انداز آخرین سیم بوده که در زمان ساخت این خطوط حریم خطوط کاملا رعایت شده است.
مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای خراسان اظهار می‌کند: باتوجه به رشد سریع مصرف برق و افزایش مصارف برق در حوزه‌های مختلف، لازم است سطوح ولتاژ بالاتری را به مراکز مصرف نزدیک کنیم؛ بنابراین باید پست‌های فوق توزیع در ولتاژ‌های ۱۳۲ کیلوولت و حتی سطح ولتاژ انتقال را در ولتاژ‌های ۲۳۰ و چهارصد کیلوولت به مراکز مصرف در داخل شهر‌های بزرگ منتقل کنیم. این اقدام در همه شهر‌های بزرگ دنیا نیز رایج است.
محمودی تأکید می‌کند: در برخی نقاط در شهر‌های بزرگ از خطوط کابلی و حتی با اجرای تونل استفاده می‌شود، به طوری که ما بیشترین خطوط کابلی تونلی را در کشور دارا هستیم.
وی می‌گوید: اجرای تأسیسات انتقال برق بسیار پر هزینه و گران است، به طوری که یک کیلومتر خط هوایی فوق توزیع در سطوح ولتاژی ۶۳ و ۱۳۲ کیلوولت حدود ۵۰ میلیارد ریال و اجرای هر کیلومتر خط انتقال چهارصد کیلوولت رقمی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیارد ریال هزینه در بر دارد. (هر سه دکل تقریبا یک کیلومتر است).
خطر سقط جنین
این گفته‌ها درحالی است که یک متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ پریناتولوژی دراین باره معتقد است بیشترین اثر امواج الکترومغناطیس برای زنان باردار حول موضوع سقط جنین است.
سلمه دادگر با بیان اینکه امواج الکترومغناطیس از نظر سازمان جهانی بهداشت جزو آلاینده‌ها به حساب می‌آیند، ادامه می‌دهد: هرچه مدت تماس با آلاینده‌ها طولانی‌تر و مداوم‌تر باشد، تأثیرش بیشتر است، زیرا این امواج جذب بدن می‌شوند و با سیستم بیولوژیک بدن در تداخل قرار می‌گیرند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان می‌کند: بنابراین در افرادی که در نزدیک این دکل‌ها سکونت دارند یا افرادی که کارشان با این دکل هاست، احتمال بروز عوارض بیشتر است. با جست وجویی در اینترنت می‌بینید که ارتباط این امواج با انواع سرطان در درازمدت تقریبا ثابت شده است.
این فلوشیپ طب مادر و جنین و حاملگی‌های پرخطر بیان می‌کند: ارتباط این امواج با سقط‌های ناخواسته دیده شده است؛ بدین معنا که وجود این امواج و تأثیرشان بر مادر باردار احتمال سقط را بیشتر می‌کند.
دادگر می‌افزاید: در بارداری در سنین جنینی مختلف تأثیر امواج متفاوت است. در دو هفته اول بارداری که دو هفته طلایی بارداری است، اگر مادری با این نوع امواج یا هر نوع آلاینده دیگری مثل سرب و جیوه ارتباط داشته باشد، ممکن است به سقط ناخواسته منجر شود.
وی می‌گوید: اگر مادر باردار بین هفته سوم تا هشتم بارداری با انواع آلاینده‌ها از این دست ارتباط داشته باشد، در این دوره از حاملگی احتمال وقوع ناهنجاری‌های جنینی بیشتر می‌شود و این خطر همچنان تا سه ماهه اول بارداری یعنی هفته دوازدهم بارداری برای مادر و جنین وجود دارد.
در این دوره حیاتی بیشترین میزان خطرپذیری برای جنین وجود دارد، زیرا در این مدت اندام‌های جنین درحال شکل گیری است. بعد از سه ماهه اول هم نمی‌توان گفت رویارویی با این امواج بی تأثیر می‌شود، زیرا ممکن است بر رشد جنین تأثیر بگذارد و حتی در بدترین حالت، با توقف رشد سلول به مرگ جنین منجر شود؛ اما عمده اثر مخرب در دوازده هفته اول است.
دادگر تأکید می‌کند: توصیه پزشکی ما به خانم‌های بارداری که در اطراف این نوع دکل‌ها ساکن هستند، این است که دست کم تا پایان دوازده هفتگی از سکونت در این محیط‌ها دوری کنند.
زیر فشار برق فشارقوی
استقرار بافت مسکونی در چندقدمی دکل‌های برق فشارقوی در شهر مشهد، خواسته یا ناخواسته رعایت حریم استاندارد پیرامون میدان‌های مغناطیسی را تحت تأثیر قرار داده است. بنابراین، اکنون مسئله اصلی تأثیر انکارناپذیر همین امواج بر سلامتی شهروندان است؛ موضوعی که شاید در اوضاع فعلی، وضعی اسف بار و تکان دهنده را رقم نزند، اما ممکن است در سال‌های آینده کودکان امروز یا همان جوانان آینده را با مخاطرات جدی و جبران ناپذیر روبه رو کند.
منبع : شهرآرانیوز
