سهم آب مشهد از منابع آبی
«محمد علایی» ابتدا مقدمه‌ای درباره سهمیه تخصیصی آب شرب کلان‌شهر مشهد ارائه می کند و می گوید: سهمیه تخصیصی آب شرب مشهد از منابع آبی استان به این صورت است سالانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب از سد دوستی، ۴٫۵ میلیون از سدهای ارداک، کارده و طرق، قنات وکیل‌آباد و چشمه اندرخ و در نهایت ۲۱۸ میلیون مترمکعب از آب‌های زیرزمینی که پیش از بسته شدن دشت مشهد این تخصیص انجام‌شده است.
مشهد سالانه به ۲۲۵ میلیون متر مکعب آب نیاز دارد
وی با بیان این که کلان‌شهر مشهد سالانه به ۲۲۵ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد، می افزاید: سال‌های ۹۶ و ۹۷ منابع آبی سطحی به ویژه سد دوستی با کاهش شدید سطح مواجه شده بود، پیش‌بینی ما این بود که در سال ۹۸ نتوانیم هیچ آبی از سد دوستی به مشهد انتقال دهیم و مجبور هستیم پرونده تأمین آب مشهد را بدون سد دوستی ببندیم. از سوی دیگر آبفای مشهد اعلام کرد که در شرایط فعلی از مجموع ۴۵۷ حلقه چاه موجود، فقط ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود. به همین دلیل با توجه به ضرورت جلوگیری از بحران آب در مشهد، جیره‌بندی و قطعی آب در این کلان‌شهر، ابتدا در اقدامی مشترک با آبفای مشهد، مطالعه و بررسی میدانی روی ۴۵۷ حلقه چاه موجود انجام و مشخص شد با شیوه فعلی استحصال، تنها می توان ۱۳۰ میلیون مترمکعب آب از این چاه ها برداشت کرد.
پیش بینی ها برای سال ۹۸، شرایط بحرانی آب بود
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان توضیح داد: به دلیل این که بیشتر چاه‌های فعلی به‌صورت مستقیم به شبکه آبی مشهد متصل و در طول شب خاموش هستند از ظرفیت برداشت ۱۸ ساعت در روز این چاه‌ها استفاده نمی‌شود. درحالی‌که باید این چاه‌ها دارای یک شبکه جمع‌آوری باشند که آب آن ابتدا وارد مخازن آب و سپس تحویل شبکه آبی مشهد شود. به همین دلیل برای ایجاد اصلاحات در شبکه آبی مشهد به اعتبار چند هزار میلیارد نیاز بود، قطعاً اجرای این اصلاحات زمان‌بر بود و به سال ۹۸ نمی‌رسید که با این شرایط با بحران آب در کلان‌شهر مشهد روبه رو می‌شدیم. وی اظهار کرد: به همین دلیل نیمه دوم سال گذشته چندین طرح برای جلوگیری از حاکم شدن شرایط بحرانی آب مشهد در نظر گرفته شد مانند تأمین کسری از طریق اختصاص آب چاه‌های دستگاه‌های دولتی و برخی چاه‌های کشاورزی نزدیک مخازن آبی مشهد که کیفیت آب شرب دارد اما باز هم این میزان پاسخگوی کسری پیش‌بینی‌شده نبود.
حفر چاه فقط در مناطق دارای بالا آمدگی آب و نزدیک مخازن
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مشهد به موضوع حفر ۵۷ حلقه چاه اشاره و اظهار می کند: به همین دلیل مناطقی از شهر مشهد که در آن شاهد بالا آمدگی آب بودیم، به مخازن آبی نزدیک هستند و کیفیت آب شرب دارند، مورد مطالعه قرار گرفت و سرانجام مجوز حفر ۵۷ حلقه چاه در مناطق واجد شرایط را دادیم تا آب پس از استحصال در مخازن آبی مشهد ذخیره شود. در واقع مجوز حفر این چاه‌ها برای شرایط اضطراری پیش‌بینی‌شده بود که آب وارد شبکه آبی مشهد شود.
سهمیه تخصیصی آب مشهد اضافه نمی شود
وی ادامه داد: این چاه‌ها حفر، لوله‌کشی و تست بهره‌برداری می‌شود اما آن چه در این جا بسیار مهم است این که به‌هیچ‌وجه تخصیص جدیدی مازاد بر ۲۱۸ میلیون مترمکعب داده نخواهد شد. درواقع قبلاً سهمیه تخصیصی مربوط به ۴۵۷ حلقه چاه بوده است اما در شرایط جدید سهمیه تخصیصی بین ۵۱۴ حلقه چاه تقسیم خواهد شد و پروانه میزان برداشت ۴۵۷ حلقه چاه موجود کاسته خواهد شد. لذا تفاوتی در این که آب شرب مشهد از ۴۵۷ حلقه چاه برداشت شود یا از ۵۱۴ حلقه چاه وجود ندارد، اتفاقاً هرچه پراکندگی برداشت از دشت مشهد بیشتر باشد، تأثیر آنی بر دشت کمتر خواهد بود.
فعلا آبی از این چاه ها برداشت نمی شود
علایی در پاسخ به این موضوع که آیا قرار است این ۵۷ حلقه چاه کسری برداشت بین ۱۳۰ میلیون مترمکعب فعلی تا ۲۱۸ میلیون مترمکعبی تخصیصی را جبران کند گفت: این چاه‌ها برای شرایط اضطراری حفر شده‌اند، هم اکنون برای تأمین آب شرب مشهد حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب از سد دوستی وارد شبکه می‌شود و ۵ میلیون مترمکعب از سدها، قنات و چشمه و کسری آن یعنی ۱۲۰ میلیون مترمکعب از چاه‌ها برداشت می‌شود و این برداشت به‌صورت شبانه‌روزی کنترل می‌شود.
دشت مشهد ظرفیت برداشت ۲۱۸ میلیون متر مکعبی آب شرب را دارد
وی همچنین درباره این که آیا دشت مشهد در شرایط فعلی و با توجه به نشست این دشت، ظرفیت برداشت ۲۱۸ میلیون مترمکعب آب در سال را برای تأمین آب شرب مشهد دارد یا خیر،
می گوید: دشت مشهد این ظرفیت را دارد و مشکل نشست دشت تنها مربوط به برداشت آب شرب نیست بلکه تعداد زیادی چاه غیرمجاز در این دشت حفرشده‌اند و چاه‌های کشاورزی هم کلی برداشت آب غیرمجاز دارند و از سوی دیگر تخصیص‌ها قبل از این که پرونده دشت مشهد بسته شود، داده‌شده است.
نظارت می کنم و نمی گذارم کسی من را دور بزند
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مشهد تأکید می کند: نمی‌توان موضوع تأمین آب کلان‌شهر مشهد در شرایط اضطراری را نادیده گرفت، از سوی دیگر اولویت ما برداشت از آب‌های سطحی است. علاوه بر این اکنون از این چاه‌ها برداشتی نمی‌شود. بنده هم مدیری نیستم که بگذارم من را دور بزنند و حتماً همزمان با حفر چاه‌های جدید، پروانه میزان برداشت از چاه‌هایی که قبلاً در مدار بوده‌اند کاهش داده می شود.
سطح آب‌های زیرزمینی در غرب مشهد سالانه ۶۰ سانتی‌متر افت می‌کند
علایی درباره این که آیا حفر چاه‌های جدید، برنامه‌های بلندمدت جذب سرمایه‌گذار برای اجرای طرح‌های انتقال آب از فراحوزه مانند پروژه‌های انتقال آب از دریای عمان و کوه‌های هزار مسجد را تحت تأثیر قرار نمی هد نیز اظهار می کند: هم اکنون سطح آب‌های زیرزمینی در غرب مشهد سالانه ۶۰ سانتی‌متر افت می‌کند و این یعنی شور شدن آب‌های زیرزمینی؛ علاوه بر این تغییرات آب و هوایی و گرمای فعلی خود بیانگر آن است که در ۱۰ سال آینده شرایط مان مانند الآن نخواهد بود، لذا اجرای طرح‌های انتقال آب فرا حوزه ای اجتناب‌ناپذیر است.
