بر اساس مطالعات وزارت راه و شهرسازی، خراسان رضوی بیشترین خطر فرونشست زمین را بین استان‌های کشور دارد
بر اساس آخرین مطالعات انجام شده توسط محققان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، خراسان رضوی در میان استان‌های کشور، رتبه اول را از نظر ریسک فرونشست زمین دارد و از دیگر استان‌‌ها آسیب‌پذیرتر است. آن‌طور که عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به شهرآرا گفته است ٢۴ شهر در خراسان رضوی در معرض ریسک بالا یا بسیار بالا از نظر فرونشست زمین قرار دارند که آمار درخور توجهی به حساب می‌آید. علی بیت‌اللهی این را هم گفته است که فراگیری جمعیتی این مساحتِ در معرض خطر بیش از ۴ میلیون نفر است. او با بیان اینکه این جمعیت در بیش از یک میلیون و ٢٠٠ هزار واحد مسکونی زندگی می‌کنند افزود: از این تعداد، بیش از ۵٧٠ هزار واحد مسکونی فاقد اسکلت ساختمانی هستند و در مقابل فرونشست زمین دچار شکاف و ترک می‌شوند.
از ۳۱ استان، ۱۸ استان کشور در زون با خطر بالای فرونشست زمین قرار دارند و استان‌های خراسان رضوی، تهران، اصفهان، البرز، کرمان و قم، هرکدام با جمعیت بیش از یک میلیون نفر، در ردیف استان‌های با خطر جمعیتی زیاد در معرض خطر فرونشست زمین رتبه‌بندی شده‌اند. آن‌طور که بیت‌اللهی گفته است، طبیعتا باید تهران با جمعیتی ٨ میلیون نفری نسبت به مشهد سه‌میلیون‌نفری خطر بیشتری از نظر فرونشست داشته باشد، اما چون واحدهای مسکونی فاقد اسکلت در تهران از مشهد کمتر است، جایگاه اول در این زمینه به خراسان رضوی و مشهد می‌رسد.
او با بیان اینکه بر اساس نقشه‌های تهیه‌شده، شهرستان‌هایی که در کمربند میانی خراسان رضوی قرار دارند در معرض خطر بیشتری در مواجهه با فرونشست زمین هستند، گفت: مشهد، نیشابور، سبزوار، تربت حیدریه، تربت جام، کاشمر، چناران
و … جزو ٢۴ شهر خراسان رضوی با خطر بسیار زیاد فرونشست هستند.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی ادامه داد: زلزله یکباره همه‌چیز را تخریب می‌کند اما فرونشست زمین به صورت تدریجی ضربه وارد می‌کند و بعد از ١٠ سال، مشخص می‌شود چه فاجعه‌ای در محیط زیست و محیط شهری رخ داده است. با این حال، خوشبختانه برای جلوگیری از فرونشست زمین، راهکارهای بسیاری نیز وجود دارد.
وزارت نیرو و جهاد کشاورزی پاسخ‌گو باشند
بیت‌اللهی با بیان اینکه باید وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی در این زمینه پاسخ‌گو باشند افزود: در محدوده دشت‌های ایران، به دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین از چند دهه گذشته در حال رخ دادن است. بررسی‌های متعدد در کشورهای مختلف نیز نشان داده عمده‌ترین عامل فرونشست زمین افت سطح آب زیرزمینی است و در گستره ایران‌زمین، نرخ و آهنگ آن در مقایسه با کشورهای دیگر بالاست.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی شیوه‌های آبیاری بسیار قدیمی غرقابی و کشت محصولات آب‌بر را از عمده‌ترین دلایل استحصال بی‌رویه آب‌های زیرزمینی ذکر کرد و گفت: وجود چاه‌های بدون مجوز نیز یکی دیگر از دلایل مصرف مدیریت‌نشده آب‌های زیرزمینی است. در مورد میزان استحصال آب زیرسطحی چاه‌ها، مدیریتی وجود ندارد و چنین وضعیتی برای کشور خشک و نیمه‌خشکی مانند ایران بسیار‌نگران کننده است. باید همچنین ذکر کرد که علاوه بر اقدامات جدی در خصوص مدیریت سخت‌کوشانه و جدی و سخت‌گیرانه مصرف آب زیرزمینی، ضرورت دارد در مصرف آب چاه‌های دارای مجوز نیز بازنگری اساسی صورت پذیرد. نصب کنتورهای هوشمند مختص چاه‌های آب می‌تواند در این زمینه بسیار کارساز باشد.
وی خطرهای ناشی از فرونشست زمین را علاوه بر کشاورزی، بر محیط‌زیست و منابع طبیعی، و زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌ها نیز تأثیر‌گذار دانست و افزود: فرونشست زمین موجب ایجاد انحنا در لوله‌های انتقال آب و فاضلاب، نفت و گاز و ناپایداری پی دکل‌های برق فشار قوی می‌شود و در دراز‌مدت موجب گسیختگی آن‌ها خواهد شد. آثار فرونشست زمین در مسیر راه‌آهن و بزرگراه‌ها و در محدوده‌های فرودگاهی بسیار مهم و گاه مخرب است. فرونشست زمین در خط آهن مشهد-تهران باعث ایجاد انحنا در این مسیر شده است و در صورتی که این انحنا افزایش یابد و قطار با سرعت عبور کند، احتمال خارج شدن از ریل وجود دارد. اگر چنین حادثه‌ای در مسیر زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی رخ دهد، حوادث ناگواری به بار خواهد آمد. بیت‌اللهی تأکید کرد: وزارت نیرو باید با هدف کاهش استحصال آب زیرزمینی در مقادیر پروانه بهره‌برداری چاه‌های مجاز آب زراعی در استان‌های اولویت‌دار خراسان رضوی، تهران، اصفهان، کرمان، یزد، قم و البرز بازنگری کند و مقدار دبی مجاز بهره‌برداری را تا حد امکان کاهش دهد.
منبع: شهرآرا
