نقاره‌نوازی، از جمله مراسم قدیمی حرم مطهر رضوی است که همچنان نوای گوش‌نواز آن شنیده میشود. نقاره‌خانه حرم امام رضا(ع) قدیمی‌ترین نقاره‌خانه مذهبی در کشور است که هرصبح و شب، نوایی آشنا و کوبنده بر دل زائران و مجاورانش می‌نوازد، بسیاری همسایگان حرم با این صدا بیدار می‌شوند و غروب روزانه را با آن سپری می‌کنند.نقاره‌خانه حرم رضوی حکم رسانه حرم را داشته و به عنوان رسانه‌ای صوتی از خبر و اتفاق‌های پیرامون خود خبر می‌داد. ارادت‌ورزی بخش‌ها و آیین‌های که در حرم رضوی وجود دارد منحصر به فرد و انگشت‌شمار است و در طول زمان هرکس به فراخور حال خود تلاش کرده تا گامی در راه خدمت دوستداران حضرت رضا(ع) بردارد.امام رضا(ع) از آنچنان جایگاه والایی در بین مردم ایران و خراسان برخوردار بوده و هست که در طول زمان هر کس به فراخور حال خود تلاش کرده گامی در راه خدمت به دوستداران ایشان بردارد و حضور در نقاره‌خانه و نقاره‌نوازی یکی از راه‌های خدمت است.در روزگاران پیشین استفاده از شیپور و نقاره در دربار شاهان معمول بود و هر بامداد و شبانگاه در کاخ‌ها، قصرها و محل‌های اقامت حاکمان و امیران در شهرها و بیابان‌ها نقاره می‌زدند تا مردم را احضار و یا مرخص کنند. طبل نواختن و شیپور زدن نیز نشان از حاکمیت و اقتدار شاهان به شمار می‌رفت.در ایران نواختن طبل و نقاره تا زمان قاجاریه ادامه داشت و حاکمان نیز در مراکز استان‌ها به هنگام معینی از آن استفاده می‌کردند و در مناطق شرقی کشور حتی تا اوایل قرن حاضر نیز استفاده از آن معمول و رایج بود اما بر اساس اسناد موجود این سنت به دستور شاهان صفوی در حرم رضوی اجرایی شد.تاریخ دقیق ایجاد نقاره‌خانه در بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) مشخص نیست و تنها براساس اشاره‌ای که در کتاب «مهمان‌نامه بخارا» شده است می‌توان گفت در سده دهم هجری قمری یعنی نزدیک به ۵ قرن پیش، نقاره‌زنی در حرم مطهر انجام می‌شده است. قدیمی‌ترین سندی که در آرشیو اسناد آستان قدس رضوی مرتبط با نقاره‌نوازی در حرم مطهر وجود دارد، مربوط به سال ۱۰۱۱ هجری قمری است که سند «پرداخت مواجب به درویش حاجی محمد طبال (کوسچی)» است.نقاره‌خانه با شکل‌گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه به منزله یکی از بیوتات آستان قدس به فعالیت خود ادامه داده است، چنانکه نقاره‌خانه در این دوره با استفاده از ۱۲ نفر نقاره‌چی و یک نفر مهتر، وظایف خود را انجام داده ا صبح‌ها پیش از طلوع آفتاب و عصرها پیش از غروب خورشید صدای نقاره‌ها شنیده میشود. امروزه در جشن‌هایی مثل شب ولادت امامان معصوم و جشن‌ها و اعیادی مثل عید فطر، عید قربان، عید نوروز نیز نقاره‌زن‌ها می‌نوازند.وقتی یکی از دخیل‌بستگان نیز حاجت‌روا میشود، نقاره‌ها به صدا در می‌آیند که زائران حرم متوجه می‌شوند، یکی از میان آن‌ها به آرزویش رسیده است. در این زمان‌ها نقاره‌زنی تنها صدای حاجت‌روایی می‌دهد. البته نقاره‌خانه رضوی که یگانه نقاره‌خانه ایران است در ماه‌های محرم و صفر به احترام سوگواریِ معصومین(ع) ساکت میشود و بعد از روز سی‌ام صفر، شهادت امام رضا(ع) دوباره صدای نقاره‌خانه به گوش زائران می‌رسد.
منبع:ایسنا
