در این که خراسان رضوی و مشهد در شاخص های بهداشتی و درمانی و زیرساخت های مرتبط با آن دچار فقر شدید هستند شکی نیست؛ قطعا مسئولان و متولیان هم به این موضوع اذعان دارند و در گفت‌وگوها و مطالبه های خود رشد این شاخص ها را طلب کرده اند اما این که همه چیز روی کاغذ و براساس آمار سنجیده شود، قطعا تصویری دقیق‌تر و روشن‌تر را از وضعیت زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی استان پیش روی تصمیم گیران و متولیان قرار خواهد داد. از همین رو به بررسی و تحلیل داده های ۵ ساله مرکز آمار ایران از شاخص های بهداشتی و درمانی خراسان رضوی یعنی طی سال های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ پرداختیم تا آینه ای شفاف پیش روی متولیان قرار گیرد. وضعیت اما اصلا خوب نیست، زیرساخت های بهداشتی و درمانی ما در مشهد و استان پاسخگوی جمعیت خود نیست چه برسد به این که سالانه باید پذیرای خیل عظیم زائران از سراسر کشور باشد و از سوی دیگر از بیماران دیگر استان‌های هم‌جوار و حتی کشورهای همسایه هم میزبانی کند. از همین روست که مطالبه کمک به توسعه زیرساخت های بهداشتی و درمانی مشهد و استان بلندتر از همیشه به سمت دولتی‌ها روانه می شود که مشهد را به چشم مرکز استان های دیگر نبینند بلکه به عنوان پایتخت معنوی ایران و شهری بنگرند که سالانه باید پذیرای بیش از ۳۰ میلیون زائر باشد و در تصمیم‌گیری‌ها، بودجه ریزی ها و تخصیص اعتبارات با همین دیدگاه اقدام کنند.
وضعیت اورژانسی زیرساخت های بهداشت و درمان استان
اولین شاخص از داده های آماری مرکز آمار ایران، «نسبت تعداد بیمارستان فعال به جمعیت» است؛ شاخصی که استان خراسان رضوی در آن به شدت فقیر است! این نسبت در سال های ۹۵ تا ۱۴۰۰ به ترتیب ۰٫۹۹، ۰٫۹۹، ۱٫۰۳، ۰٫۹۹ و ۱٫۰۳ بوده و در تمام این ۵ سال استان خراسان رضوی جزو قعرنشینان جدول بوده است و نشان می دهد جدای از جمعیت میلیونی زائران داخلی و خارجی که به مشهد سفر می کنند ، زیرساخت های درمانی استان باید پاسخگوی آن ها هم باشد، این زیرساخت ها حتی برای جمعیت خود استان نیز کافی نیست و به توسعه نیاز دارد. در سال ۱۴۰۰ خراسان رضوی رتبه ۲۸ را در بین ۳۱ استان کشور در زمینه نسبت تعداد بیمارستان فعال به جمعیت داشته و همراه سیستان و بلوچستان، قم و البرز ۴ استان قعرنشین جدول را تشکیل داده است. در این سال نسبت تعداد بیمارستان به جمعیت استان خراسان رضوی حتی از میانگین کل کشور یعنی ۱٫۲۱ هم کمتر بوده است.
در حوزه تخت های بیمارستانی هم که وضعیت گویا و مشخص است؛ سال‌هاست رسانه ها و به خصوص روزنامه «خراسان» درباره کمبود شدید تخت های بیمارستانی در استان به ویژه مشهد مطالبه گری و پیگیری کرده اند آن هم با توجه به میزبانی سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر در سال ولی هنوز هم وضعیت مطلوب و مناسب برای جمعیت خود استان نیست. آمارها هم همین را می گویند. بر اساس بررسی داده های مرکز آمار ایران، در بازه ۵ ساله بین سال های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، خراسان رضوی در شاخص نسبت تعداد تخت های فعال بیمارستانی به جمعیت، وضعیت مطلوبی ندارد. سال ۹۶ این شاخص ۱۳٫۹ بوده است یعنی به ازای هر ۱۰ هزار نفر فقط ۱۳٫۹ تخت فعال در استان موجود بوده است. این درحالی است که وضعیت مطلوب در این زمینه بر اساس متوسط جهانی ۵۰ تخت برای هر ۱۰ هزار نفر است و این شاخص فاصله جدی این زیرساخت مهم درمانی در استان را نشان می دهد. در سال های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ نیز این نسبت به ترتیب ۱۴٫۷ ، ۱۵٫۸ و ۱۵ بوده است. در سال ۱۴۰۰ با وجود افزایش این نسبت، رتبه استان در کشور تنزل یافته است. در این سال به ازای هر ۱۰ هزار نفر، ۱۵٫۸ تخت فعال موجود بوده است که نسبت به سال ۹۶، ۱٫۹ و نسبت به سال قبلش هم ۰٫۸ رشد داشته است اما جایگاه خراسان رضوی در میان استان های کشور در این شاخص طی سال ۱۴۰۰، ۲۵ بوده است و مقایسه آن با جایگاه سال ۹۶ (بیستم کشور) نشان می دهد که استان ما به اندازه استان های دیگر در این شاخص رشد نکرده است.
درجا زدن زیرساخت ها در مراکز مراقبت های اولیه بهداشتی
شاخص دیگری که به بررسی آن پرداختیم، نسبت تعداد مراکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه بهداشتی به جمعیت است. بررسی و تحلیل این آمار نشان می دهد که خراسان رضوی در طول سال های ۹۷ تا ۱۴۰۰ در رشد و توسعه این زیرساخت درجا زده و توسعه چندانی نداشته است. در سال های ۹۷، ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ این شاخص به ترتیب ۳۴٫۳، ۳۴٫۹، ۳۳٫۳ و ۳۵٫۱ بوده است. یعنی در سال ۱۴۰۰ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت استان ۳۵٫۱ مرکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه بهداشتی وجود داشته است. برای این که درک دقیقی از وضعیت استان در این شاخص داشته باشیم، بد نیست جایگاه استان در کشور را طی این سال ها بررسی کنیم که آن هم نشان از درجا زدن وضعیت استان در این شاخص دارد. در سال های ۹۷ تا ۱۴۰۰ استان خراسان رضوی به ترتیب رتبه های ۲۶، ۲۳، ۲۶ و ۲۳ کشور را در نسبت تعداد مراکز ارائه دهنده مراقبت های اولیه بهداشتی به جمعیت داشته است و این اصلا وضعیت خوبی نیست، چرا که بر اساس سرشماری سال ۹۵، استان خراسان رضوی بعد از تهران پرجمعیت ترین استان ایران است و این نشان می دهد که وضعیت این شاخص اصلا متناسب با جمعیت استان و شهر مشهد نیست. بررسی این آمار در جمعیت روستایی استان هم حاکی از همین وضعیت است؛ نسبت تعداد مراکز بهداشتی و درمانی روستایی به جمعیت روستایی استان طی سال های ۹۶ تا ۱۴۰۰ به ترتیب ۱٫۲۱، ۱٫۲۱، ۱٫۲۷، ۱٫۲۵ و ۱٫۳۷ بوده است، یعنی به طور مثال در سال ۱۴۰۰ به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت روستایی در استان، فقط ۱٫۳۷ مرکز بهداشتی و درمانی داشته ایم که بازهم با توجه به جمعیت روستایی استان و جایگاه خراسان رضوی در این شاخص (بین ۲۰ تا ۲۳ کشور) در این بخش هم ضعف جدی داریم.
غنی در تعداد داروخانه ها!
شاخص های خراسان رضوی در نسبت تعداد داروخانه ها به جمعیت اما وضعیت مطلوبی را نشان می دهد. طی این ۵ سال نسبت تعداد داروخانه ها به جمعیت استان به ترتیب ۱٫۳۸، ۱٫۵۳، ۱٫۵۷، ۱٫۵۸ و ۱٫۶۵ به ازای هر ۱۰ هزار نفر و جایگاه استان در کشور هم بین رتبه های پنجم تا نهم کشور بوده است. یکی دیگر از شاخص هایی که بررسی آن نگران کننده است و بر ضرورت توسعه آن تاکید می شود، نسبت تعداد پایگاه های اورژانس پیش بیمارستانی ۱۱۵ نسبت به مساحت استان است که به ترتیب در این ۵ سال ۱٫۷۵، ۱٫۸۹، ۱٫۸۱، ۱٫۹۴ و ۲٫۲۰ در هر هزارمتر مربع از مساحت استان بوده و جایگاه ما در بین استان های دیگر نیز بیستم و بیست و یکم کشور بوده است. در این شاخص هرچند نسبت به میانگین کشوری وضعیت بهتری داشته ایم اما هنوز تا نقطه مطلوب فاصله داریم.
منبع :خراسان
