با گذشت حدود سه روز از حادثه تلخ بندر شهید رجایی، در این گزارش می‌خواهیم به واکاوی پیامدهای اقتصادی این فاجعه به‌ویژه برای استانمان بپردازیم. آیا دود غلیظ حاصل از انفجار در بندر شهید رجایی، آسمان صنعت خراسان رضوی را هم تیره و تار خواهد کرد؟
بعدازظهر شنبه، ششم اردیبهشت ۱۴۰۴ بود که خبر وقوع انفجاری سهمگین در یکی از مهم‌ترین بنادر اقتصادی ایران به سرتیتر رسانه‌های داخلی و حتی بین‌المللی تبدیل شد. حالا با گذشت حدود سه روز از آن حادثه تلخ که تا لحظه تنظیم این گزارش، شمار کشته‌های آن به ۷۰ نفر رسیده است، هنوز هم افکار عمومی بر دلایل وقوع این انفجار، آمار تلفات و آخرین وضعیت عملیات اطفای حریق متمرکز است. با این حال، در این گزارش می‌خواهیم از این مسائل عبور کنیم و فارغ از اینکه چه عواملی منجر به بروز چنین رویداد فاجعه‌باری شده، به واکاوی پیامدهای اقتصادی آن به‌ویژه برای استانمان بپردازیم. آیا دود غلیظ حاصل از انفجار در بندر شهید رجایی، آسمان صنعت خراسان رضوی را هم تیره و تار خواهد کرد؟
چرا بندر شهید رجایی مهم است؟
«تاجر‌های غیرایرانی به آن، دروازه طلایی تجارت ایران با جهان می‌گویند»؛ این کوتاه‌ترین و در عین حال کامل‌ترین توصیف از بندر شهید رجایی است؛ قلب تپنده تجارت ایران و پنجاه‌ونهمین بندر مهم دنیا از میان ۳۵۰۰ بندر رسمی که با میزبانی از ۳۵ خط برتر کانتینری دنیا با ۸۰ بندر بزرگ و بین‌المللی تبادل کالا دارد.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در آخرین گزارش خود تصریح دارد که با ایجاد ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون تُن کالا و شش میلیون کانتینر در این بندر، منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی توانسته بیش از ۷۰ درصد از ترانزیت کالا، ۵۸ درصد از تجارت غیرنفتی، ۴۳ درصد از تجارت نفتی و ۸۵ درصد از ترانزیت کانتینری کشور را برعهده بگیرد.
حالا این بندر مهم و راهبردی دچار یک سانحه تلخ شده و به‌خصوص در روز‌های اخیر زیاد می‌بینید و می‌شنوید که تأکید می‌شود کانتینر‌های حاوی اقلام اساسی دچار خسارت نشده‌اند. اصل این حرف نیز درست است، چون براساس گزارش‌های رسمی، از مجموع ۲۵ میلیون و ۳۵۴ هزار تن انواع کالا‌های اساسی که در سال گذشته وارد کشور شده، کمتر از دو میلیون تن در بندر شهید رجایی تخلیه شده بودند، اما در هر حال، این یک حقیقت غیرقابل‌انکار است که حادثه بندرعباس حتی اگر تأثیر مستقیم بر سفره‌های مردم نداشته باشد، عواقب دردناک و تلخی برای تولید و صنعت خواهد داشت.
سرنوشت صنایع استان در هاله‌ای از ابهام
حسین محمدیان، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز با اشاره به تأثیرات حادثه بندر شهید رجایی بر تجارت صادرات‌محور استان گفت: صریح بگویم؛ ازآنجاکه تقریباً بالغ بر ۹۰ درصد از تجارت کانتینری کشور از این بندر صورت می‌گیرد، می‌توان به‌صراحت گفت که بخش قابل‌توجهی از فعالان اقتصادی، تجار و بازرگانان خراسان رضوی از این حادثه زیان‌های سنگین دیده‌اند. اکنون پس از بروز این فاجعه، از یک‌سو مقادیر بسیار گسترده‌ای از مواد خام و ماشین‌آلات موردنیاز برای تولید و از یک‌سو محصولات کارخانجات و صنایع استان در این بندر دچار خسارت شده‌اند. هم‌اکنون چشم نگران همه ما به تصاویر زنده از این حادثه دوخته شده و واقعاً معلوم نیست سرنوشت تولیدکنندگان، مشتریان و قرارداد‌های تجاری آن‌ها چه خواهد شد.
وی افزود: شما دیدید آقای رئیس‌جمهور همین دو روز قبل در جلسه خود تأکید داشتند که دلایل رسوب محموله‌ها در بنادر باید برطرف شود. واقعاً باید یک‌بار برای همیشه این موضوع ریشه‌یابی شود. اصلاً چرا باید این‌همه کانتینر در یک بندر دپو باشد که اگر حادثه رخ داد، حجم خسارت به این مقدار برسد؟ می‌دانید چرا؟ چون الان بسیاری از گمرکات و بنادر کشور به دکان سوء‌استفاده و کسب درآمد ناسالم تبدیل شده‌اند. از دموراژ یا همان هزینه دیرکرد تحویل کانتینر‌ها بگیرید تا نمونه‌گیری، هرچه محموله‌های تجاری در این مناطق معطل بمانند، بعضی افراد و جریان‌ها بیشتر سود می‌برند. ماحصل تحمیل این هزینه‌های اضافی هم در قیمت تمام‌شده محصول خودش را نشان می‌دهد و از جیب مردم می‌رود.
به گفته رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی، باید در آینده برنامه‌ریزی به شکلی باشد که اصلاً کالای صادراتی یا وارداتی در بنادر معطل نماند.
وی بیان کرد: اصلاً الگوی فعالیت بندر شانگهای و روتردام پیشکش، شما بروید بندر جبل‌علی در امارات را ببینید. محموله وقتی وارد بندر می‌شود، بلافاصله به محل کارخانه منتقل می‌شود و همانجا فرایند‌های قانونی تسویه‌حساب و پرداخت حقوق صورت می‌گیرد. یعنی واقعاً مایی که تاجر این مملکت هستیم و از هفت‌خان ثبت سفارش و تخصیص ارز گذشته‌ایم، این‌قدر اعتبار نداریم که بار ما را همانجا گروگان بگیرند و تولید را معطل کنند تا برویم تسویه‌حساب کنیم؟
عبرت بگیرید، شرایط را اصلاح کنید
به‌موازات صادرات، دومین بازوی تجارت خراسان رضوی متمرکز بر واردات مواد اولیه برای صنایع استان است یعنی آن‌جایی‌که سعید بامشکی، رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی استان، می‌تواند صاحب‌نظر باشد. وی در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز تصریح کرد: حالا که این حادثه رخ داده، خسارت‌ها اتفاق افتاده و کارشناسان درحال تخمین و برآورد آن هستند، به نظرم شایسته است ما به ریشه‌های بروز این فاجعه بپردازیم.
بامشکی گفت: در روزگار هوش مصنوعی، وزارت صمت تمام سرنوشت تجارت کشور را به سامانه‌ای فشل و پرایراد به‌نام سامانه جامع تجارت گره زده که نتیجه اختلالات متعدد آن، تأخیر در ترخیص کالا از گمرکات و بروز دپو‌های باورنکردنی در بنادر بوده است. علاوه بر این، بار‌ها پیش آمده که نظام بانکی کشور برای مطالبه دیونی که با تغییر مداوم بخشنامه‌ها به شکل روزانه بر فعالان اقتصادی تحمیل می‌شود، فرایند ترخیص کالا را گروگان می‌گیرد.
به گفته وی، یک نکته مهم درباره این فاجعه نیز توجه به مسائل ایمنی است. وی بیان کرد: اگر به خاطر داشته باشید، اواسط مرداد ۱۴۰۳ حادثه مشابهی در گمرک دوغارون اتفاق افتاد و حدود ۴۰ کانتینر از دست رفت. آیا برای ما عبرت شد؟ امید است که فاجعه بندرعباس برای ما عبرت شود. مثل همه مصیبت‌های ملی دیگر، از شب گذشته و با پایان عزای عمومی نوار‌های مشکی حذف شدند و به‌تدریج تسلیت‌های فراگیر در شبکه‌های اجتماعی نیز کمرنگ خواهد شد، اما نباید اجازه داد حادثه بندرعباس فراموش شود. این‌ها همه برای ما عبرت است؛ مثل پلاسکو، متروپل و همه فجایعی که زخم آن‌ها هنوز هم تنِ رنجور اقتصاد و تولید کشور را آزار می‌دهد.
منبع : شهرآرا
